Nửa thế kỷ tay không... bắt cá

Sông Hàm Luông quanh năm đục ngầu phù sa chảy cắt ngang cù lao Minh và cù lao Bảo rồi đổ ra biển Thạnh Phú cũng bằng cửa Hàm Luông. Dọc theo con sông này từ tuốt trên đầu nguồn nước ngọt đến giữa dòng nước lợ hay tại cửa biển nước mặn, đều có cá ngát làm hang sinh sống. Nghề hạ bạc ven con sông cũng có năm, bảy chục đường, nhưng lặn bắt cá ngát bằng tay suốt nửa thế kỷ nay e rằng chỉ có mình ông Năm. Tôi len lỏi vào ấp Thanh Sơn 1 (xã Thanh Tân, Mỏ Cày, Bến Tre) để tìm nhà ông. Thật không ngờ, cụ ông tráng kiện lắm so với tuổi thất thập, giọng nói sang sảng tựa sấm lệnh.Ông tên là Hồ Văn Năm, dân miệt sông nước vùng này phục lăn, gọi ông là ông Năm rái cá.

Đặc tính của con cá ngát là hay trổ ngách để tránh kẻ thù và rất sợ cá mập nên mỗi khi có biến, nó thường thập thò trước cửa ngách rồi vọt thẳng ra như tên bắn nên ông Năm thường lặn rồi dùng đôi ba cái vợt lưới dài 1,5m để bịt trước cửa ngách. Sau đó thì dùng một cây sắt dài mà săm túi bụi vào các ngách phía trên, chân đạp nước đùng đùng … giả làm cá mập. Vậy là cặp cá ngát đang trú bên trong vọt mạnh ra theo hai ngả khác nhau, ngả nào cũng có vợt lưới vòng sắt bịt kín, dính chấu! Để biết được bãi cá ngát, ông Năm không ngày nào là không lặn rà ở các “cấp” (tương tự bức tường) dựng đứng sâu 5-7 sải tay.

Theo kinh nghiệm của ông, cứ sau một cái “cấp” phía dưới bãi bùn chạy lài lài sẽ có hang cá ngát. Có những cái hang, ông bắt đến mấy trăm ký, hết cặp cá ngát này đến cặp khác. Và con cá lớn nhất từ trước nay, nặng 30 kg, dài 1,2m, vòng thân nó gấp đôi cái bình thủy, ông Năm bán ra sắm được 1 chỉ vàng. Ông dẫn tôi ra bến sông rồi biểu diễn màn lặn. Thật kỳ lạ là ông lão 70 này có thể lặn gần 1 phút, dưới 7-9m nước. Bấm bấm đốt tay, ông Năm nói: “Sơ sơ một ngày tao chỉ làm 5 ký thôi, một năm trừ mấy ngày Tết là nghỉ, cho 300 ngày đi, vậy thì cũng tấn rưỡi cá ngát mỗi năm rồi phải hôn? Vậy mày tính giùm tao coi 50 năm là bi nhiêu?”. Tôi nhẩm, tấn rưỡi nhân cho 50 năm, mèn đéc ơi, quá chừng!

Đặc sản Hàm Luông

Cá ngát nước mặn có da vàng, miệng lớn nhưng đầu dẹp hơn cá ngát nước ngọt, da đen mun, mình trơn nhẫy. Trong cơ thể cá ngát, người ta rất quý bộ trứng. Mổ bụng cá cái ra, vào mùa chướng và mùa Nam, là ắt gặp đùm trứng vàng ươm nặng ít nhất vài trăm gram. Trứng cá ngát đem tán nhuyễn, chưng với thịt ba chỉ, bún tàu, nấm mèo … thì chỉ có trên bàn tiệc.

Ông Năm và cây “vợt thần” đã bắt 6 - 7 tấn cá ngát. Ảnh: M.A.

Bây giờ, mùa cá ngát trên sông Hàm Luông đã vắng đi ghe câu, bạn chài rất nhiều. Cũng như ông Năm, dân hạ bạc miệt Hàm Luông chỉ còn bắt được những con cá ngát nhi đồng, vài ký lô là hết cỡ. Ngồi chống cằm mà suy nghĩ phận cá, phận người, ông Năm chậc lưỡi: “Phải chi mấy ông khoa học làm cho cá ngát sanh đẻ như cá basa, cá tra thì tốt quá”.

Nguồn: 8/2/2005 SGGP online